Wieże lęgowe dla jerzyków w Toruniu

Pod koniec mijającego roku Toruń dołączył do wciąż nielicznej grupy miejscowości w naszym kraju, w których wybudowano wieże lęgowe dla jerzyków - na zdjęciu powyżej obiekt tego typu zlokalizowany w Dolinie Marzeń (okolice placu Rapackiego). Ten nowy w przestrzeni publicznej polskich miast element zagospodarowania terenu zasługuje na wzmiankę choćby ze względu na nietuzinkową funkcję. To ciekawe, dlaczego zapewnienie dobrych warunków bytowania jerzyków coraz częściej cieszy się zainteresowaniem władz miejskich, a także samych mieszkańców? Czy chodzi tylko o ochronę tych zwierząt? Powód tego stanu rzeczy jest bardziej złożony. Z jednej strony gatunek ten jest objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową i miejscowo w danym miejscu istnieje potrzeba zwiększenia lub przywrócenia populacji tych ptaków. Z drugiej natomiast uzyskanie odpowiedniej ilości jerzyków sprzyja walce z owadami (m. in. komarami), którymi się one żywią. Dzięki nim władze miasta być może będą wydawały mniej na powtarzające się co jakiś czas akcje walki z owadami przy użyciu preparatów chemicznych, a może nawet uda się całkowicie zaniechać tych działań.

Zagrożeniem dla przetrwania jerzyków w środowisku życia człowieka jest przeprowadzanie różnego rodzaju prac remontowych w miejscach, gdzie bytują. Należy zwrócić uwagę na to, że realizowanie tam robót budowlanych w okresie lęgowym jest zabronione polskim prawem. Jerzyki pamiętają, gdzie wcześniej były ich gniazda, i wystarczyłoby przewidzieć w trakcie ingerencji (np. prac termomodernizacyjnych) prowadzonych poza okresem lęgowym, czyli wtedy, kiedy są puste, aby ich nie zamurowywać lub nie zakratowywać otworów do nich prowadzących. Ewentualnie można wykonać nową skrzynkę lęgową w dawnym miejscu, a zapewne zostanie ona ponownie zasiedlona przez wcześniejszych lokatorów. Niestety działania takie są dość rzadkie. Kilka lat temu na jednej konferencji w Bydgoszczy wysłuchałem ciekawego referatu o takich działaniach na jednym z poznańskich osiedli mieszkaniowych. Z tego samego miasta pochodzi też inne działanie - wykonanie i zamontowanie na osiedlach mieszkaniowych 100 skrzynek lęgowych (więcej na temat tego projektu). Warto pamiętać, że budki lęgowe dla jerzyków powinny być zamontowane odpowiednio wysoko (np. w górnej części ściany zewnętrznej budynku) i co ważne nie powinno być w przestrzeni pod nimi żadnych większych przeszkód terenowych (np. drzewa, czy obiektu budowlanego), gdyż ptaki tego gatunku muszą mieć miejsce na rozpędzenie się w locie szybowym, zanim polecą w górę.

Na podstawie zastosowanego w Toruniu powtarzalnego projektu wykonano w kilku miejscach miasta stalową konstrukcję przestrzenną w kształcie przypominającym literę Y i zawieszonych w jej górnej części skrzynek lęgowych dla ptaków. Moim zdaniem dolna część mogłaby być wyższa po to, aby budki znajdowały się w większej odległości od podłoża, jednak najlepszym sprawdzianem poprawności zastosowanego rozwiązania chyba będzie test praktyczny: ptaki zadecydują zasiedlając je bądź nie. W przypadku wieży pokazanej na zdjęciu powyżej wynik tego sprawdzianu już okazał się pozytywny, co stwierdzam na podstawie zasłyszanego tam charakterystycznego wołania jerzyków.

Drugie zdjęcie przedstawia mniej udaną lokalizację wieży. Co prawda jest ona w krajobrazie otwartym, tuż przy Wiśle, a dokładnie w rejonie Portu Zimowego, to jednak istniejący płot ani nie poprawia estetyki miejsca, ani nie sprzyja zasiedleniu jerzyków. Ptaki te potrzebują odpowiednio dużej przestrzeni, aby móc bezpiecznie wystartować z gniazda. Przeszkoda terenowa w postaci płotu, o który można zahaczyć, lub na który można wpaść, może być dla nich śmiertelnym zagrożeniem. Nawet jeżeli przeżyłyby uderzenie, to już pewnie nie byłyby w stanie poderwać się z ziemi. Proponuję rozebrać płot lub przynajmniej go przesunąć, a jeżeli to niemożliwe, to znaleźć lepsze miejsce na wieżę lęgową dla jerzyków - można pewnie ją trochę przestawić dalej.

Jak widać, jerzyki zaczynamy już zauważać. Mam nadzieję, że dzięki takim przykładom, jak wieże lęgowe dla jerzyków, zwracać będziemy też większą uwagę na inne zwierzęta, które także cierpią w wyniki różnych prac budowlanych niszczących środowisko, w którym bytują. Pamiętajmy o oknówkach, kawkach, wróblach, gołębiach miejskich, nietoperzach, jeżach i wielu innych gatunkach zwierząt, które wzbogacają bioróżnorodność naszych miast!