Dzisiaj chciałbym wrócić pamięcią do wydarzenia, w jakim brałem udział prawie rok temu, a o którym wspomniałem w lipcu na blogu. Otóż, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w dniach 19-21 września 2013 roku zorganizował Międzynarodową konferencję Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju. Na wstępie zaznaczę, że nie jest moim zamiarem tutaj streszczanie kolejno wysłuchanych przez te trzy dni wystąpień, gdyż zajęłoby to zbyt dużo miejsca. Poza tym minął już prawie rok od tego wydarzenia, co powoduje, że taka dłuższa relacja mogłaby w praktyce zainteresować bardzo wąskie grono osób. Chciałbym jedynie zwrócić uwagę na kilka prezentacji, które mnie szczególnie zaciekawiły ze względu na oryginalność i profesjonalizm pracy badawczej oraz może dodać jeszcze własną refleksję na koniec.
Trudno jest mi obiektywnie ocenić wystąpienia osób reprezentujących toruńskie środowisko konserwatorskie, których wiele wystąpiło na konferencji. Miałem bowiem okazję już wcześniej (w trakcie odbytych na Uniwersytecie Mikołaja Koparnika w Toruniu 1,5-rocznych Studiów Podyplomowych Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Dziedzictwa Architektonicznego) w pewnym stopniu poznać badania i wnioski wielu prelegentów związanych z Wydziałem Sztuk Pięknych UMK (prof. dr hab. inż. arch. Jan Tajchman, prof. dr hab. Marian Arszyński, prof. dr hab. Janusz Krawczyk, prof. dr hab. Jadwiga Łukaszewicz, prof. dr hab. Elżbieta Pilecka, dr hab. Jarosław Rogóż, dr inż. arch. Ulrich Schaaf, dr Maciej Prarat, dr Karolina Zimna-Kawecka, dr inż. arch. Bożena Zimnowoda-Krajewska, mgr Maria Rudy, mgr Zbigniew Nawrocki, mgr Emanuel Okoń czy mgr Aleksander Konieczny). Dla mnie ich wystąpienia na omawianej konferencji były ciekawe, nawet jeżeli wysłuchałem wybranych poglądów, czy zapoznałem się z niektórymi badaniami nie po raz pierwszy. W końcu nie wszyscy na sali obrad byli absolwentami UMK, chociaż np. grupa uczestników - znajomych z mojej edycji Podyplomówki liczyła kilkanaście osób z całej Polski (m. in. z Warszawy, Trójmiasta, Łodzi, Poznania, Szczecina, Leszna i oczywiście z Torunia). Poza miejscowymi badaczami na sesji w Toruniu gościli naukowcy z ośrodków krajowych - bardzo zaciekawiły mnie wystąpienia prof. dr hab. inż. arch. Marii Brykowskiej, która niegdyś prowadziła studia podyplomowe z badań architektonicznych na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Również prezentacja dr. Pawła Dettloffa (afiliacja: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie) dotycząca prowadzonych od dawna badań Zamku Królewskiego na Wawelu. Na sesję w Toruniu przybyła także niemała grupa badaczy zagranicznych. Prelegentami było bowiem aż sześć osób pochodzących z Niemiec, a także jeden Holender. Moją szczególną uwagę zwróciło wystąpienie dr inż. Alexandry Druzynski v. Boetticher z Branderburgische Technische Uniwersität Cottbus. Opowiedziała ona o prowadzonych badaniach nad najstarszym budynkiem szpitalnym na terenie Niemiec. Z Holandii przyjechał z wystąpieniem na konferencję mgr Edwin Orsel reprezentujący Gemeente Leiden (Gmina Miasta Lejdy). W jego prezentacji szczególnie ciekawe było opracowanie waloryzacji (pod względem wartości zabytkowych) poszczególnych parceli na planie miasta, a także animacja komputerowa pokazująca jak w średniowieczu wyglądało miasto i życie jego mieszkańców. Z kolei dr Elke Nagel z Technische Universität München opowiedziała o ciekawej historii badań architektonicznych na Politechnice Monachijskiej. Na konferencji nie zabrakło też głosów krytycznych wobec badań architektonicznych przeprowadzonych przez innych badaczy, czego jaskrawym przykładem może być referat pt. Badacze i interpretacje autorstwa mgr. inż. Antoniego Kąsinowskiego (pod nieobecność na sali autora tekst wystąpienia odczytał prof. Jan Tajchman, przy czym zaznaczył, że nie podziela wielu zawartych w nim stwierdzeń).
Pod koniec trzeciego dnia obrad na dyskusję kończącą pozostało, jak to zwykle bywa, niewiele czasu. Głosy były różne, ale gros dyskutantów to były osoby związane zawodowo z konserwacją zabytków. Były też pytania do prelegentów, którzy na bieżąco na nie odpowiadali. Odniosłem refleksję, że konserwatorzy nie są zadowoleni z sytuacjami, które zastają w praktyce. Miałem wrażenie, że problematyczna jest dla nich nie tylko kwestia współpracy z inwestorami, ale również, a może i bardziej, z architektami. Często bowiem pomiędzy konserwatorem, faktycznie prowadzącym badania architektoniczne, a inwestorem staje architekt, który jest odpowiedzialny za całość dokumentacji. I tu chyba tkwi problem, konserwatorzy woleliby mieć zlecenie bezpośrednio od inwestora i pominąć ogniwo łańcucha zlecenia w postaci architekta pełniącego rolę lidera zespołu projektowego. Ale dla inwestora lepiej jest jak wybierze jedną osobę odpowiedzialną za całość zlecenia, niż gdyby miał koordynować i odbierać poszczególne jego części. Może zabrakło w tym miejscu dyskusji riposty ze strony architektów, kilka zdań wyjaśnienia, że zdanie konserwatorów nie koniecznie podzielają inni specjaliści... Widziałem jak moja znajoma z Warszawy (architekt zajmująca się zabytkami) długo trzymała rękę zgłaszając się do zabrania głosu (jestem przekonany, że w obronie architektów), ale nadaremnie. Może dlatego nie dopuszczono ją do słowa, bo siedziała za daleko od prowadzącego dyskusję, a bliżej ciągle ktoś się zgłaszał?
Po zakończeniu formalnych obrad był jeszcze czas na prezentacje terenowe metod badawczych wybranych zabytków Torunia. Wraz z grupą znajomych udałem się na wycieczkę po XIX-wiecznej architekturze szkieletowej Bydgoskiego Przedmieścia, którą zaprezentował dr inż. arch. Ulrich Schaaf - niemiecki naukowiec, który udziela się zawodowo tak w swoim kraju, jak i na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie zrobił doktorat. Jego praca doktorska dotyczyła Kościoła Pokoju w Jaworze, który jako wyjątkowy przykład architektury o konstrukcji szkieletowej został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Była to bez wątpienia najlepsza spośród wielu konferencji, na których byłem w ostatnich latach. Tak jak same badania architektoniczne są bardzo istotne, tak też pomysł spotkania specjalistów chcących podzielić się swoją wiedzą i refleksjami na temat tej problematyki są jak najbardziej potrzebne. Dla mnie osobiście sesja ta była też okazją do zdobycia interesującej wiedzy i inspirujących rozmów, nie tylko ograniczających się do problemów badań architektonicznych. Jedyne co mi jeszcze brakuje to wydawnictwa pokonferencyjnego w mojej bibliotece, ale zgodnie z najnowszymi wieściami z UMK będą one gotowe jeszcze w tym roku. Na koniec chciałbym wyrazić tu od siebie szczere słowa pochwały za wzorowe symultaniczne tłumaczenie całej konferencji z języka polskiego na niemiecki (i odwrotnie). Tłumaczki pokazały prawdziwy kunszt swojego fachu! Równie ciepłe gratulacje należą się Komitetowi organizacyjnemu, a w tym także dla Koła Naukowego Studentów Konserwatorstwa UMK. Studenci mieli znaczny wkład w powodzenie konferencji dzięki oryginalnej, ale przy tym profesjonalnej oprawie. Jednym z elementów ich pracy jest relacja fotograficzna z konferencji (autorstwa stud. Magdaleny Kumorowicz), którą można obejrzeć w internecie pod adresem: https://drive.google.com/folderview?id=0B7fJQSZUO6NDWkFJeHVYcHYxM1E&usp=sharing.
[2014.08.28; Wydarzenie się odbyło; AF]
